Yayına hazırlayan: Arda Karapınar (detaylı bilgi sayfa sonunda*) Gözden geçirme, düzenleme: Kağan Çavuşoğlu Yayın tarihi: 2020, Mart 13
--------------------------------------------------------
COVID-19 ya da tüm virüs ve hastalıklarla mücadele, ortak yürütülmesi ve güvenilir/güncel bilgiye dayalı olması gereken bir mücadeledir.
Bu bağlamda, aşağıdaki yazı çalışma alanımız olan HIV ile sınırlı olmayan (hatta onunla çok az ilgisi olan) COVID-19 hakkında genel, bilimsel referanslı bir yazıdır. Bir başka küresel sorun olan HIV ve AIDS hakkındaki bilgi ve mücadele deneyimimizle ortaklıklar içermesinden de hareketle, konu hakkında güvenilir ve güncel bilgi ihtiyacı içinde olan herkes için hazırlanmıştır.
Dilerseniz paylaşabilirsiniz.
Umarız yararlı olur.
-------------------------------------------------------- Boston’da gerçekleşen Retrovirüsler ve Fırsatçı Enfeksiyonlar Konferansı (CROI2020)
COVID-19 özel oturumundan notlar
Sıkı takipçilerimizin, danışanlarımızın ve tüm ilgililerin bildiği gibi #kanıttemelliaktivizm temelinden hareketle bilgi sağlayıcılığı yapan Kırmızı Kurdele İstanbul spesifik uzmanlık ve ilgi alanı olarak HIV üzerinde çalışan bir sivil toplum kuruluşu/bilgi sağlayıcı.
Bununla birlikte HIV ile dolaylı ilgisi olan fırsatçı enfeksiyonlar ve HIV ile benzer yapılara sahip retroviruslere ilişkin bilimsel yayınları da düzenli olarak takip ediyoruz.
Dolayısıyla, şu anda Dünya'nın bir numaralı gündem maddesi olan Coronavirüs hakkındaki gelişmeleri de takip ediyor ve bilimsel olarak kanıtlanmış bilgileri, yine #kanıttemelliaktivizm yaklaşımıyla paylaşıyoruz.
Yine Kırmızı Kurdele İstanbul'u yakından tanıyanların bildiği gibi, Dünya'nın her yerindeki konferanslara gitmeye, gidecek parasal desteği bulamadıysak ya da olanağımız yoksa zaman ayırıp gerçekten oradaymış gibi online olarak uzaktan da olsa takip etmeye çalışıyoruz. Sanıyoruz bizi pek çok diğer STK’dan farklı kılan en temel özelliklerden birisi, bilime olan bu ilgimiz, bağlılığımız, düzenli yayın takibimiz ve bilimsel okur-yazarlık bilgimiz.
Buna bağlı olarak başlıkta da adı geçen Retrovirüsler ve Fırsatçı Enfeksiyonlar Konferansına (Boston - CROI2020) katılmak için hazırlıklar yapıyorduk. Fakat CROI2020 yine Coronavirüs sebebiyle fiziksel bir mekanda değil, sanal/dijital olarak gerçekleştirildi. Yani tüm sunumlar belli noktalardan yapıldı ve konferansa kayıtlı olan delegelerin online erişimine açıldı.
Yani bu iptal benim için bir engel olmadı ve konferansın tamamını, aradaki (eksi 7 saat) zaman farkına rağmen, çoğunlukla uykusuz kalarak bilgisayar başında izledim. Konferansın ana konusu olan HIV ile ilgili güncellemelere ilişkin notları içeren, değerlendirme yazısı önümüzdeki günlerde yayında olacak. Konferansta Coronavirüs ile ilgili bir oturum da vardı. Toplamda 75 dakika süren oturumun tamamını dinledim, notlar aldım ve her zamanki gibi, Kırmızı Kurdele İstanbul'dan alıştığınız kolay anlaşılır bir dil ve bilimsel kanıtlarıyla (bu kez sadece HIV pozitifler ya da HIV özelinde değil) Coronavirus hakkında endişeler içinde olan ve konu hakkında bilgi sahibi olmak isteyen herkes için , en güncel bilgileri içeren bir yazı hazırladım. İyi okumalar.
Boston’da gerçekleşen Retrovirüsler ve Fırsatçı Enfeksiyonlar Konferansı (CROI2020)
COVID-19 özel oturumundan notlar.
Oturumda konuşulan önemli noktaları şu şekilde sıralayabiliriz:
*Daha ciddi hastalıkların ve yüksek ölüm riskinin geliştiği yaş grubu, kalp hastalıkları, solunum hastalıkları, diyabet ve kanser gibi diğer sağlık sorunları da bulunan ileri yaş grubu (80>70>60) olarak ifade ediliyor. Coronavirus’ün bu riskleri ortaya çıkarması olasılığı, mevsimsel gribe göre 5 - 30 kat daha fazla.
*Bulaşı genellikle, enfeksiyonu taşıyan bir bireyden havaya bulaşan mikro-damlacıklar vasıtasıyla oluşuyor. **Enfeksiyöz süre genellikle, belirtilerin gözlemlenmesinden itibaren 1 ila 5 gün. Fakat 14 güne kadar uzayabilir. 14 kuralının sebebi bu. Yani olasılık düşük olsa bile 14. günde dahi bir başkasının enfekte olmasına sebep olunabilir. (**Bir canlıdan diğer bir canlıya kolayca geçebilen, bulaşıcı. Enfeksiyon yapan, bulaşıcı hastalık meydana getirici.) *Enfeksiyon sert yüzeylerde henüz bilinmeyen bir süre boyunca (muhtemelen saatlerce) kalarak bulaşının oluşmasına sebep oluyor. Bu nedenle ellerin sık sık yıkanması ve yüze dokunulmaması çok önemli.
*Riskleri en aza indirgeyecek en iyi yöntem; ellerin dikkatle ve sık sık yıkanması. Ellerinizi henüz yıkamış olsanız bile ortak alanlarda kapı kolu vb. ortak eşyalara dokunduktan sonra ellerinizi yüzünüze asla götürmemelisiniz.
*Bildiğimiz sabunlar ve su, el dezenfektanlarından çok daha etkilidir. Yani dezenfektanınız var diye su ve sabunu ikinci plana atmak iyi bir fikir değil. Öncelik su ve sabunun. Eğer su ve sabun kullanamaz durumdaysanız, dezenfektanı tercih edin.
*İlaç çalışmaları konusunda; şimdilik en uygun molekül Remdesivir isimli molekül. Laboratuvar çalışmaları gösterdi ki, bu etken maddenin virüse karşı gösterdiği aktivite şu ana kadar başarılıdır ve bu çalışmalar olabildiğince tekrarlanarak tedavi başarısı kanıtlanmaya çalışılıyor. Yani henüz kesin bir ilaç yok ama eldeki bazı moleküller, virüse karşı etkin durumda. Bu konudaki bir başka yazımız ''HIV ilaçları Coronavirusü tedavi edebilir mi?'' için buraya tıklayabilirsiniz.
*Virüs ile küresel düzeydeki mücadelenin ilk etabı virüsü izole etmek. Bütün bu radikal tedbirlerin sebebi bu. İlk hedef virüsle insanların karşılaşmasını olabildiğince engellemek! Virüs başarıyla izole edildikten sonraki iki aylık dönemde aşı çalışmaları maksimum düzeyde hızlandırılacak. Buna bağlı olarak ilk aşının, yine virüs başarıyla izole edildikten sonraki iki aylık dönemde geliştirilebileceği düşünülüyor.
*İlk vakaların ortaya çıkmasından sonra Çin’de salgına verilen tepki, (örneğin) İngiltere’dekinden daha hızlı gerçekleşmiş. Bunlara örnek olarak şunlar sıralandı.
-İlk vakanın tespit edilmesinden sonraki ilk 4 günde, şüpheli kaynak olan deniz ürünleri pazarı kapatılmış.
-İlk hafta içerisinde virüs, SARS Cov-2 olarak tanımlanmış.
-Virüsün yapısına ilişkin detaylar hızlı bir şekilde Dünya Sağlık Örgütü ile paylaşılmış, ve veritabanına kaydedilerek dünya çapında tüm bilim insanlarının erişimine açılmış.
-İlk vakanın tespit edilmesinden sonraki ilk üç hafta içerisinde, Wuhan ve Çin’in diğer 15 büyük şehri, önlemler doğrultusunda hemen ve tamamen karantinaya alınmış.
*HIV ile yaşayan bireylerin risk durumlarını genel nüfusa oranla değerlendirmek/genel nüfusla kıyaslamak ve bir çıkarımda bulunmak şu an için çok mümkün gözükmüyor. Ancak bir konuşmacı, düşük CD4 sayısının (bağışıklık sistemi hücreleri) potansiyel olarak güçlü risk olduğunu belirtti. Yani CD4 sayınız olağan seviyedeyse, CD4 sayısı olağan seviyenin altında olanlara göre daha az riskiniz var. Sanıyoruz tedaviye başlamanın ve tedaviye sadık olmanın önemi hakkındaki ısrarlı söylem ve yayınlarımızı şimdi daha iyi anlıyorsunuzdur. Her ne kadar yeterli kanıt olmasa da, düşük CD4 sayısının potansiyel bir risk faktörü olduğu İngiltere HIV Derneği’nin (BHIVA) bildirgesinde de yer alıyor. (2)
*Sunumun soru cevap bölümünde, SARS’ın etkisini kaybedip kaybetmediği ya da ortadan tamamen kalkıp kalmadığına dair bir soru geldi. Soruya verilen cevapta, SARS’ın yarasa kaynaklı bir virüs olduğu ve 1300 tür yarasadan sadece 50’sinin üzerinde çalışma yapıldığı, bu nedenle SARS’ın tamamen yok olduğunun bilimsel olarak söylenmesinin mümkün olmadığı belirtildi.
Referanslar
1. Special session on COVID-19. CROI 2020, 8–11 March 2020. https://special.croi.capitalreach.com
2. BHIVA. Comment on COVID-19 from the British HIV Association. 27 February 2020. https://www.bhiva.org/comment-on-COVID-19-from-BHIVA Yayına hazırlayan: Arda Karapınar, Aktivist. www.ardakarapinar.me 2009 yılından bu yana aktivizm çalışmaları sürdürmekte. Bu süre zarfında yurt içi ve yurt dışında farklı STK’larda yöneticilik yaptı/yapıyor. 2016 yılında Kırmızı Kurdele İstanbul Derneğini kurdu. 2017, 2018 ve 2019 yıllarında Türkiye’nin Dünya AIDS günü bildirilerini yazdı. 2017 Paris Avrupa AIDS Kongresinde konuşmacı oldu. 2018 Amsterdam Dünya AIDS Konferansında Dr. Anthony Fauci ile birlikte konuşmacı oldu. 2019 yılı Ocak ayında, Türkiye’nin 11 örnek STK’sından biri olarak seçilen Kırmızı Kurdele İstanbul adına Avrupa Parlamentosu'nda konuştu.
Halen Belçika Merkezli Avrupa AIDS Tedavi Topluluğu Bilim Çalışma Grubu (EATG) ve Cenevre Merkezli Dünya AIDS Topluluğu (IASociety) üyesi ve New York Merkezli Undetectable = Untransmittable (Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan) kampanyasının uluslararası sözcüsü.