Yayın tarihi: 2020, Şubat 28 Yayına hazırlayan: Arda Karapınar (detaylı bilgi sayfa sonunda*)
#kanittemelliaktivizmprensibi ile sürdürüğü çalışmalarla Türkiye’nin en çok başvurulan #hivbilgisi kaynağı olan Kırmızı Kurdele İstanbul’dan,son günlerin en ciddi konularından ve en büyük endişe kaynaklarından biri olan coronavirus konusuna farklı bir bakış. HIV tedavisi İlaçları coronavirusü tedavi edebilir mi? Bu konudaki umut verici bilimsel gelişmeler neler? HIV pozitif bireylerin coronaviruse karşı özel tedbirler almaları gerekir mi? Hepsini, #kirmizikurdeleistanbul’un alışkın olduğunuz bilimsel yaklaşımı ve kolay anlaşılır diliyle yanıtladık. İyi okumalar.
Pek çoğunuzun bildiği gibi, HIV biliminin ulaştığı yüksek seviye ve günümüzdeki etkin HIV tedavi ilaçları, HIV’i tamamen kontrol altına alıp vücutta belirlenemeyen seviyeye indiriyor. Fakat HIV biliminin kat ettiği mesafe sadece HIV pozitif bireylere tamamen sağlıklı bir hayat imkanı sunmak ve yeni bulaşları önlemekle sınırlı değil. Geride bıraktığımız yaklaşık 40 yıl boyunca yürütülen sayısız çalışma, pek çok başka hastalığa ilaç üretilmesine vesile oldu. Bunlardan en belirgini geçmişte HIV ilaç çalışmaları sürecinde bulunan bir molekülün Hepatit-C’nin kesin tedavisinde etkili olması. Bilim insanları benzer bir çabayı coronaviruse karşı deniyor. Tayland ve Japonya'dan gelen haberlere göre doktorlar, HIV tedavisinde kullanılan bazı antiretroviral ilaçların coronavirus tedavisinde belirgin bir başarı gösterdiğini ve virüs taşıdığı raporlanan bazı bireylerde virüse karşı etkili olduğunu bildirdiler. Bu yazının yayına hazırlandığı gün (Şubat 28) itibariyle, dünya genelinde bildirilmiş resmi vaka sayısı 83,910. Tamamen tedavi edilmiş vakaların bu genel sayıya oranı oranı ise %43 (36.872). Tayland Halk Sağlığı Bakanlığı'nın verdiği bilgiye göre coronavirus taşıyan bir hastaya, bir grip ilacı olan oseltamivir ile birlikte lopinavir ve ritonavir uygulandı ve iki gün sonra yapılan testte coronavirus negatif olarak raporlandı.
Japonya'da ise virüsün ilk kez raporlandığı Wuhan(Çin) kentinden bir taşıyıcı sadece bu iki HIV ilacı ile tedavi edildi. Başlangıçta görülen yoğun nefes darlığına rağmen, bu tedaviden sonra durum stabil hale geldi ve beşinci günün sonunda ateş tamamen düştü. Sadece bu örnekler bile son günlerin en ciddi konularından ve endişe kaynaklarından biri olan coronavirus’ün tedavisine ilişkin çalışmalar konusunda oldukça ümit verici. Ancak başta Dünya Sağlık Uzmanları olmak üzere ilgili tüm halk sağlığı uzmanları, HIV ilaçlarının coronaviruse karşı tamamen etkili olduğu sonucuna varmadan önce daha fazla test yapılması gerektiğinin altını özellikle çiziyorlar. Yukarıdaki umut verici bilgilere ek olarak HIV ilaç kombinasyonlarının, SARS olarak bilinen şiddetli akut solunum yolu vakalarında da bazı klinik faydalar sağladıklarına ilişkin (2004 tarihli bir çalışmaya dayanan) bazı kanıtlar da var. Dünyanın en saygın bilimsel yayınlarından biri olan Lancet'te yayınlanan bir araştırmaya göre, Çin'de lopinavir ve ritonavir isimli moleküllerin coronavirus tedavisindeki güvenilirliğini ve etkinliğini test etmek için *randomize kontrollü bir klinik çalışma halen devam ediyor. *Tanımlanmış bir hastalığın mevcut tedavi olanaklarını anlamlı düzeyde geliştirebileceği düşünülen bir ilacın, bu hastalığı olan ve deneye gönüllü girmeyi kabul eden bir grupta denendiği çalışmalara Randomize kontrollü çalışmalar (RKÇ) denir. Randomize kontrollü çalışmalar (RKÇ) kanıt değeri en yüksek tıbbi çalışmalardır. HIV pozitif bireylerin coronaviruse karşı özel tedbirler almaları gerekir mi? Hali hazırda bağışıklık sistemine karşı tehdit oluşturabilecek bir virüs taşıyan tüm bireyler gibi HIV pozitif bireyler de, aynı etkiyi gösterebilecek bir başka virüse karşı elbette tedbirli olmalı. Ancak bu tedbirler konusunda bir panik havasına girmeye gerek yok. Konu hakkında pek çok farklı kaynakta bilgi paylaşan **Doç Dr. Oytun Erbaş’a göre alınması gereken önlemler şöyle; -Elleri ve kolları dirseklere kadar 30 saniye boyunca sabunlayarak iki defa yıkayın. Bunu günde dört kez tekrar edin.
-Ağız ve burnu tuzlu suyla yıkayın(çalkalayın). Bunu sık sık tekrarlayın.
-Yaygın kullanılan tıbbi, kağıt maskeler koruma sağlamaz. Enfekte değilseniz maske kullanmanız gerekmez. Doç Dr. Oytun Erbaş’ın coronavirus ve korunma yöntemleri hakkında net bir dille bilgiler paylaştığı 9 dakikalık videoyu buraya tıklayarak izleyebilirsiniz. Kafanızdaki pek çok soru ve endişeyi gidereceğine inandığımız bu videoyu izlemenizi tavsiye ediyoruz.
**İstanbul Bilim Üniversitesi Öğretim Üyesi, Amerika Birleşik Devletleri, Illinois eyaleti“Experimental Medicine” İlaç ARGE Laboratuvarı kurucusu, Tübitak Teknoloji Geliştirme Bölgesi “Deneysel Tıp” İlaç ARGE Laboratuvarları kurucusu
*Yayına hazırlayan: Arda Karapınar, Aktivist. www.ardakarapinar.me 2009 yılından bu yana aktivizm çalışmaları sürdürmekte. Bu süre zarfında yurt içi ve yurt dışında farklı STK’larda yöneticilik yaptı/yapıyor. 2016 yılında Kırmızı Kurdele İstanbul Derneğini kurdu. 2017, 2018 ve 2019 yıllarında Türkiye’nin Dünya AIDS günü bildirilerini yazdı. 2017 Paris Avrupa AIDS Kongresinde konuşmacı oldu. 2018 Amsterdam Dünya AIDS Konferansında Dr. Anthony Fauci ile birlikte konuşmacı oldu. 2019 yılı Ocak ayında, Türkiye’nin 11 örnek STK’sından biri olarak seçilen Kırmızı Kurdele İstanbul adına Avrupa Parlamentosu'nda konuştu. Halen Belçika Merkezli Avrupa AIDS Tedavi Topluluğu Bilim Çalışma Grubu (EATG) ve Cenevre Merkezli Dünya AIDS Topluluğu (IASociety) üyesi ve New York Merkezli Undetectable = Untransmittable (Belirlenemeyen eşittir Bulaştırmayan) kampanyasının uluslararası sözcüsü.