HIV pozitifler için ilaç ve besin etkileşimleri
- Red Ribbon Istanbul
- 24 Tem
- 4 dakikada okunur
Güncelleme tarihi: 28 Tem
Yayına hazırlayan: *Kağan Çavuşoğlu, Aktivist
Yayın tarihi: Temmuz 24, 2025
(Klinik Plus Dergisi'nin 10. sayısında sağlık meslek profesyonelleri için yayınlanan aynı başlıklı yazının HIV pozitifler için uyarlanmış versiyonudur.)
Günümüzdeki virüs baskılayıcı HIV tedavisi ilaçları yani antiretroviral (ART) ilaçlar, düzenli ve doğru şekilde kullanıldığında virüsü baskılamada ve #BeşittirB'yi sağlamada çok başarılılar Ancak bazı yiyecekler ve içecekler bu ilaçlarla etkileşime girerek tedavinin etkisini azaltabilir. Bu nedenle, HIV ile yaşayan kişilerin beslenme alışkanlıkları önemlidir.
Bu #hivbilgisi yazımızda, baskılayıcı HIV tedavisi ilaçları yani ART tedavisinin besinlerle olan etkileşimlerine dair bilgileri, sık yapılan hataları ve dikkat edilmesi gereken noktaları danışanlarımız ve sadık “herkes için #hivbilgisi kaynağı www.kirmizikurdele.org” okurları için derledik.
Özellikle birden fazla hastalık için ilaç kullanan, bitkisel takviye ürünlerine yönelen veya alternatif tedaviler deneyen kişiler için bu bilgilerin çok kıymetli olduğuna inanıyoruz.
İyi okumalar.
Herkes için #hivbilgisi sağlayıcısı ve kaynağı www.kirmizikurdele.org ve @redribbontr sosyal medya hesaplarındaki #hivbilgisi içerikleri ve tüm içerikler kaynak göstermek ve bağlantı vermek şartıyla herkesin paylaşımına açıktır. Paylaşımlarınızda www.kirmizikurdele.org'yi kaynak göstermenizi/mention/etiket vb. yapmanızı özellikle rica ediyoruz.
-Greyfurt ve diğer narenciye meyveleri
Greyfurt ve greyfurt suyu, bazı virüs baskılayıcı HIV tedavisi (*ART) ilaçlarının kandaki seviyesini tehlikeli şekilde yükseltebilir. Bu durum özellikle ritonavir gibi ilaçlarla ilgilidir. Bu yüzden, greyfurt suyu ART kullanan kişiler için pek önerilmez. Eğer bu bilgiye rağmen ille de greyfurt suyu içmek istiyorsanız, ilacınızdan en az 4 saat önce ya da sonra tüketmelisiniz ve bu durumdan hekiminiz mutlaka haberdar olmalı, çünkü bu durumun kan tahlilleri ile takibi gerekir.
*www.kirmizikurdele.org/art
2022 yılında yapılan bir çalışmada, greyfurt suyunun Ritonavir ile birlikte alındığında karaciğer enzimlerini artırdığı gösterilmiştir. Limon, portakal, mandalina gibi diğer narenciye meyveleri de mide asidini artırarak dolaylı etkiler yaratabilir. Bu meyveleri tüketecekseniz, ilaçlarınızla arasında en az 4 saat olmasına dikkat edin.
-Yağlı öğünler ve ilaç emilimi
Bazı virüs baskılayıcı HIV tedavisi ilaçları (ART), yağlı yemeklerle birlikte alındığında vücutta daha iyi emilirken, bazıları ise yan etkilere yol açabilir.
Örneğin efavirenz (Türkiye’de Stocrin), yağlı yemekle birlikte alındığında baş dönmesi, unutkanlık gibi sinir sistemiyle ilgili yan etkileri artırabilir. Bu nedenle az yağlı bir öğünle ya da aç karnına alınmalıdır.
Rilpivirin gibi bazı ilaçlar ise az miktarda yağ içeren (örneğin 390 kalori + 20 g yağ) bir öğünle alınmalıdır.
Genel olarak, HIV ile yaşayan kişilerin yağlı gıdaları fazla tüketmemesi; özellikle de kan yağları (lipid profili) yüksek olan bireylerin buna daha fazla dikkat etmesi önerilir.
-Sarımsak ve diğer bitkisel takviyeler
Sarımsak, sarı kantaron, ginseng, ginkgo biloba gibi doğal ürünler bazı karaciğer enzimlerini harekete geçirerek ART ilaçlarının vücuttaki etkisini azaltabilir. Örneğin, sarımsakla birlikte ritonavir kullanan bir kişide ilacın kandaki seviyesi %40 düşmüş ve tedavi başarısız olmuştur.
Bu nedenle, bitkisel destek ürünlerini doktorunuza ya da eczacınıza danışmadan kullanmamalısınız. Bu ürünlerin “organik” ya da “doğal” etiketiyle satılıyor olmaları, “zararsız” oldukları anlamına gelmez.
-Süt ürünleri ve İntegraz İnhibitörleri
Dolutegravir ve Bictegravir gibi bazı ART ilaçları, süt ürünleri veya kalsiyum, demir içeren gıdalarla birlikte alındığında vücutta daha az emilir.
Bu yüzden:
Süt, yoğurt gibi ürünleri; bu ilaçlardan en az 2 saat önce ya da 6 saat sonra tüketmek gerekir.
Aynı şekilde mide koruyucular (magnezyum veya alüminyum içeren ilaçlar) için de bu kural geçerlidir.
-Alkol ve kafein tüketimi
Alkol bazı ART ilaçlarının karaciğere zarar verme riskini artırabilir.
Kafein (kahve, enerji içecekleri, kola vb.) ise Efavirenz gibi ilaçların neden olabileceği uykusuzluk, sinirlilik gibi etkileri şiddetlendirebilir.
Bu yüzden, alkol tüketimi tamamen bırakılmalı ya da sadece sosyal ortamlarda sınırlı olarak alınmalı; kafein ise günde 200 mg’ı geçmemeli. Ayrıca ilaçlarınızı kahveyle ya da enerji içeceğiyle içmeyin. Su her zaman en iyi tercihtir.
-Çiğ gıdalar ve gıda güvenliği
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde (özellikle CD4 sayısı 200’ün altındaysa) çiğ ya da az pişmiş yiyecekler ciddi enfeksiyonlara neden olabilir. Sushi, çiğ yumurta, pastörize edilmemiş süt gibi gıdalardan uzak durun. Evde hazırlanan yiyeceklerin iyice piştiğinden ve temiz koşullarda saklandığından emin olun.
-Vitamin ve mineral takviyeleri
C vitamini, çinko ve selenyum, ACE selenyum gibi takviyeler bağışıklığı destekleyebilir. Ancak, yüksek dozlarda kullanıldığında ilaçlarla etkileşime girme riski göz ardı edilmemelidir. Bu nedenle bu takviyeler ancak eksiklik varsa, kan tahlillerine göre ve sadece doktor önerisiyle kullanılmalıdır. “Faydalı olur” düşüncesiyle rastgele takviye kullanmak risklidir ve önerilmez.
-Pratik öneriler
ART reçetesi alırken, hangi ilacı nasıl kullanmanız gerektiğini içeren bir bilgilendirme formu isteyin.
Tedaviye yeni başladıysanız, yeme-içme alışkanlıklarınızı ve ilaç saatlerinizi not ettiğiniz bir günlük tutmak faydalı olabilir.
Kliniklerde henüz her yerde mümkün olmasa da, diyetisyen, psikolog ve doktorun birlikte çalıştığı bir ekipten destek almak çok daha etkili sonuçlar verir.
-İleriye dönük yaklaşımlar: Kişiye özel beslenme ve ilaç takibi
Gelecekte, HIV ile yaşayan kişiler için geliştirilecek yeni sistemler sayesinde, genetik yapılarına ve sağlık geçmişlerine uygun beslenme ve ilaç planları yapılabilecektir. Bu tür yaklaşımlar özellikle birden fazla ilaç kullanan kişiler için büyük bir kolaylık sağlayacaktır.
Unutmayın: ART tedavisinin başarıya ulaşması sadece doğru ilacı almakla değil, bu ilaçları doğru zamanda, doğru şekilde kullanmakla mümkündür. Beslenme ve yaşam alışkanlıklarınızın tedaviye etkisini önemseyin. Bilinçli davranan bir kişi, hem virüsü baskılayabilir hem de hayat kalitesini koruyabilir.
herkes için #hivbilgisi #hivhakkindahersey #hivindogrusu
