80'li ve 90'lı yıllarda pozitif HIV tanısı alan ilk kuşağın bugünlerde 50, 60 ve hatta 70 yaşlarının ötesine geçtiği yani o günlerde akıllara hiç gelmeyen HIV ile yaş almak konusunun günümüzdeki HIV araştırmalarının zaruri öncelik alanlarından birisi olması gerektiği malum.
Herkes için #hivbilgisi kaynağı www.kirmizikurdele.org'den HIV ile yaş alma süreçlerine dair temel bir #hivbilgisi yazısı. www.kirmizikurdele.org
herkes için #hivbilgisi #hivhakkindahersey
Yayına hazırlayan: HIV hakkında her şey sayfaları ekibi
Güncelleme tarihi; Ocak 10, 2025
Yayım tarihi: Mart 2019
(Herkesin #hivbilgisi sağlayıcısı ve kaynağı www.kirmizikurdele.org ve @redribbontr sosyal medya hesaplarındaki #hivbilgisi içerikleri ve tüm içerikler KAYNAK GÖSTERMEK ŞARTIYLA herkesin paylaşımına açıktır. Paylaşımlarınızda web-sitemizi kaynak göstermenizi/mention/etiket vb. yapmanızı rica ederiz. Bunlar dışında özel olarak izin sormanıza gerek yoktur.)
Günümüzdeki etkili HIV baskılayıcı ilaç tedavisi (ART) sayesinde, HIV ile yaşayanlar uzun ve sağlıklı bir yaşam sürdürebiliyorlar. Ancak 80'li ve 90'lı yıllarda pozitif HIV tanısı alan ilk kuşağın bugünlerde 50, 60 ve hatta 70 yaşlarının ötesine geçtiği yani o günlerde akıllara hiç gelmeyen HIV ile yaş almak konusunun günümüzdeki HIV araştırmalarının zaruri öncelik alanlarından birisi olması gerektiği de malum.
Buna bağlı olarak UNAIDS'in yaptığı modelleme çalışmalarına göre, dünya genelinde HIV ile yaşayan insanların %13'ü 50 yaşın üzerinde. Bu da HIV ile yaşayan 4,2 milyon yaş almış insan anlamına gelir. ABD'de HIV ile yaşayan ve bunu bilenlerin yani HIV tanısı almış kişilerin yarısından fazlası en az 50 yaşındadır. (Türkiye'de HIV ile yaşayan ve pozitif HIV tanısı almış kişilerin yüzde kaçının 50 yaş ve üzeri olduğuna dair resmi bir istatistik yoktur. Yukarıdaki ABD bilgisi bu bağlamda, genel bilgi olarak paylaşılmıştır.)
Fakat etkili tedavi rejimlerinin desteği olmasına rağmen, diğer birçok insan gibi HIV ile yaşayanlar da duyma güçlüğü, görme bozukluğu, vücudun yaşlanarak hareket zorluğu yaşanması gibi yaş almaya bağlı durumlarla karşı karşıya kalıyorlar. Ancak tabi ki kendinizi daha iyi hissettirecek ve HIV ile yaş alırken size destek olacak bazı öneriler var.
HIV ile yaş alma süreci
HIV ile yaşayan kişilerin uzun ve sağlıklı bir ömür sürebilmeleri için HIV-negatif kişilere göre daha dikkatli ve özenli olmaları gerektiği bilimsel olarak kanıtlanmış bir gerçektir.
Bunun temel nedenleri şunlardır:
Bağışıklık sisteminin güçlendirilmesi: HIV, ilaç tedavisi ile baskılanarak kontrol edilmediğinde bağışıklık sistemini zayıflatarak enfeksiyonlara ve bazı hastalıklara karşı savunmasız bırakabilir. HIV tedavisi ilaçları (ART) ile bu risk büyük ölçüde azalır; ancak, bağışıklık sistemini desteklemek için sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek önemlidir.
Kronik hastalık riskleri: HIV ile yaşayan kişiler, HIV-negatif bireylere göre kardiyovasküler hastalıklar, böbrek sorunları, kemik erimesi, diyabet ve bazı kanser türleri gibi kronik rahatsızlıklara daha yatkın olabilir. HIV tedavisi ilaçları (ART) bu riskleri azaltmaya yardımcı olsa da, düzenli kontroller ve sağlıklı yaşam alışkanlıkları şarttır.
Yaş alma süreci: HIV ile yaşayan kişilerde, bağışıklık sistemi ve kronik *iltihaplanma/inflamasyon nedeniyle biyolojik yaşlanma sürecinin daha hızlı ilerlediği bazı çalışmalarda gösterilmiştir. Bu durum, yaşla birlikte gelen sağlık sorunlarının daha erken ortaya çıkmasına neden olabilir.
#HIVbilgisi okuma önerisi: HIV ve inflamasyon I Kronik inflamasyon nedir ve iyi anlaşılması HIV pozitifler için neden bu kadar önemlidir?
Tedaviye bağlılık ve düzenlilik: HIV tedavisi ilaçları (ART) düzenli bir şekilde devam edilmesi, virüsün baskılanması ve uzun vadeli sağlığın korunması için kritik öneme sahiptir. Tedaviye bağlılık ve uyum eksikliği, direnç gelişimine ve sağlık durumunun kötüleşmesine neden olabilir.
Psikososyal faktörler: HIV ile yaşamak damgalanma, stres ve zihinsel sağlık sorunlarına yol açabilir zaman zaman. Bu durumlarla başa çıkmak için hem fiziksel hem de ruhsal sağlığa önem vermek gereklidir
Bunlara ek olarak sigara ve alkol gibi alışkanlıklar ya da sağlıksız beslenmek gibi yaşam tercihleri ile doğru orantılı olarak, HIV ile yaşayanların yaş ile ilişkili hastalıklara da erken sürede maruz kaldıkları da bilimsel bir gerçektir.
Yaş almaya bağlı sağlık gelişmeleri ve HIV
HIV ile yaşayan ileri yaştaki bireylerin sıklıkla karşılaştıkları sağlık sorunlarından bazıları şunlardır;
· Kalp damar hastalıkları
· Böbrek yetmezliği
· Karaciğer yetmezliği
· Kanser
· Osteoporoz (kemik erimesi)
· Unutkanlık
Eğer kendinizde bunlara benzer bazı belirtiler ya da hastalık hali hissediyorsanız hekiminize durumu mutlaka anlatmalı mutlaka ve gerekli tedbirleri onunla birlikte değerlendirmelisiniz.
Uzun dönem HIV ilaç tedavisi
1990’lardan bu yana HIV tedavisi ilaçları (ART) kullanan HIV pozitiflerde, vücudun yaş almasına bağlı yan etkiler ancak son yıllarda yapılan kapsamlı çalışmalarla detaylı bir biçimde değerlendirildi. Metabolik yan etkiler, gastrointestinal yan etkiler, kemik sağlığı üzerindeki etkiler, karaciğer ve böbrek üzerindeki etkiler bunlardan bazılarıdır.
HIV pozitifler yaş aldıkça ve doğal olarak başka sağlık sorunları yaşamaya başladıkça, daha fazla ilaç kullanmaları gerekebilir. Dolayısıyla HIV tedavisini takip eden enfeksiyon hekimi dışında başka doktorlarda sürece dahil olacaklar.
Bazı durumlarda, başka bir hastalığın tedavisinde kullanılan bir ilaç HIV ilaçlarıyla karşılıklı etkileşime girebilir, biri ya da ikisi birden daha az etkili hale gelebilir. Bu yüzden, hekimin HIV tedavisi ilaçlarına ek olarak kullanılan bitkisel ve alternatif yöntemler de dahil olmak üzere tüm ilaçlardan/takviyelerden haberdar olması önemli bir husustur.
Cinsellik ve ikili ilişkiler
Uzun dönemli bir ilişkinin içinde olabilirsiniz ya da yeni bir ilişki aşamasındasınızdır. Bu kapsamda belki yaş itibarıyla plansız gebeliklerden kaçınmak için doğum kontrolüne ihtiyaç duymasanız da, HIV ve cinsel yolla bulaşabilen diğer enfeksiyonlardan kaçınmak için erkek (harici) ya da kadın (dahili) kondomu kullanmanızın etkili bir yöntem olduğunu unutmamalısınız.
Eğer HIV tedavisi ilaçları kullanıyorsanız ve düzenli olarak viral yük seviyenizi test ettiriyorsanız, *belirlenemeyen (B=B) kavramının da cinsel sağlığınıza olumlu etkisini öğrenerek kendinizi bu konuda daha rahat ve güvende hissedebilirsiniz.
HIV ve kadınlarda ileri yaş
Eğer 45-56 yaş arasında bir kadınsanız, menopoz adı verilen ve adet (menstura) döneminizin sonlanarak, farklı hormonsal değişimleri yaşadığınız biyolojik evreyi deneyimliyor olma olasılığınız çok yüksektir. Menopoz dönemi, kişilere göre değişen yaşta başlamaktadır. Kadınlar, menopoz dönemine girmeden önce, ortalama 4-5 yıl içerisinde, adet döneminin sona ereceği menopoz döneminin belirtilerini yaşamaya başlarlar. Bu belirtileri başlıca söyle sıralayabiliriz:
· Yüzde, boyunda, göğüs bölgesinde ya da vücudun genelinde sıcak basması,
· Gece terlemeleri ve uyku sorunları,
· Cinsel isteksizlik, vajinal kuruluk ve hatta cinsel ilişki sırasında daha önce yaşanmamış acı duyma deneyimleri,
· Hatırlama ya da konsantrasyon problemleri,
· Ani duygu değişimleri, düşük ya da yüksek kaygı durumu.
Saydığımız bu belirtilerin hangisinin, ne zaman, hangi sıklıkla ve ne şekillerde ortaya çıkacağı kişiden kişiye göre değişen bir durumdur. Dolayısıyla eğer HIV ile yaşayan bir kadınsanız ve menopoz belirtileri yaşıyorsanız, mutlaka HIV tedavisini birlikte sürdürdüğünüz hekiminize konu hakkında bilgi vermeli ve yönlendirmelerine kulak vermelisiniz. Gerektiği hallerde doktorunuz sizi farklı branşlara yönlendirip farklı doktorlardan menopoz süreciniz ile ilgili destek almanızı sağlayacaktır.
HIV ve akıl sağlığı
HIV (pozitif) tanısı almış ve yaşı 50 üzerinde olan bazı bireyler, HIV statülerinden dolayı kendilerini yalnız, dışlanmış ve hatta kimsenin istemediği, kimsenin beğenmesiği bir insan gibi hissedebilirler. Aslında yaşla doğru orantılı, pozitif ya da negatif her bireyin deneyimleyebileceği bu gibi duyguların HIV ile doğrudan alakası olmayabilir. Dolayısıyla bu gibi duyguları hissetmeye başladığınızda hekiminize bilgi vermeniz ve mental sağlığınıza yönelik bazı önlemler ya da destek mekanizmalarını değerlendirmeniz mutlaka önerilir.
HIV ile pozitifler için yaş alma sürecine dair on özet tavsiye
HIV baskılayıcı ilaçları kullanmaya düzenli devam edin: HIV’in kontrol altında kalmasını sağlamak ve bağışıklık sisteminizi güçlü tutmak için tedavinize bağlı kalın.
Sağlıklı ve dengeli beslenin: Bağışıklık sisteminizi desteklemek ve genel sağlığınızı korumak için vitamin ve mineral açısından zengin bir diyet uygulayın.
Düzenli egzersiz yapın:Fiziksel aktivite, kas ve kemik sağlığınızı korumanıza, kardiyovasküler hastalık riskini azaltmanıza ve enerji seviyenizi yüksek tutmanıza yardımcı olur.
Sağlık kontrollerine düzenli gidin: Yaş almayla birlikte artan kronik hastalık risklerini yönetmek için helim ziyaretlerinizi aksatmayın ve gerekli taramaları yaptırın.
Zihinsel sağlığınıza özen gösterin: Stres, depresyon veya kaygı durumlarına karşı destek alın. Meditasyon, terapi veya sosyal destek gruplarından faydalanabilirsiniz.
Tütün ve aşırı alkol tüketiminden kaçının: Sigara içmek ve fazla alkol tüketimi, HIV ile ilişkili sağlık risklerini artırabilir. Bu alışkanlıkları bırakmaya çalışın.
Uyku düzenine dikkat edin: Yeterli ve kaliteli uyku, bağışıklık sisteminizi güçlendirir ve genel sağlık durumunuzu iyileştirir.
Cilt ve kemik sağlığınızı koruyun: HIV ve yaş alma, kemik erimesi ve cilt sorunları riskini artırabilir. Gerekirse hekiminizden kalsiyum ve D vitamini takviyesi hakkında bilgi alın.
Sosyal bağlantılarınızı güçlendirin: Aile, arkadaşlar ve destek gruplarıyla iletişimde kalmak, yaş alma sürecinde yalnızlık ve stresle başa çıkmanıza yardımcı olur.
Kronik hastalıklara karşı önlem alın: Kardiyovasküler hastalıklar, diyabet ve hipertansiyon gibi yaşla ilişkili durumları önlemek için düzenli tarama yaptırın ve risk faktörlerini azaltacak yaşam tarzı değişikliklerini benimseyin.
www.kirmizikurdele.org herkes için #hivbilgisi
